Kunstenaar: Jan Steen

Volledige naam: Jan Havickszoon Steen
Geboren: werd geboren rond 1626
Overleden: 3 februari 1679
Bekend om: Levendige en humoristische genreschilderijen, verhalen vertellen en psychologisch inzicht, en het spreekwoord "Jan Steen-huishouden".

Jan Steen werd geboren in een welgestelde katholieke brouwersfamilie in Leiden. Zijn vader runde een herberg, "De Rode Halbert", die later van invloed was op Steens veelvuldige afbeeldingen van het herbergleven en rumoerige huiselijke taferelen. Hij was de oudste van minstens acht kinderen.

Hij studeerde aan de Latijnse school in Leiden en bezocht in 1646 korte tijd de Universiteit van Leiden. Steens artistieke opleiding omvatte waarschijnlijk studies bij Nicolaus Knüpfer, een Duitse schilder in Utrecht die bekendstond om zijn toneelcomposities, en mogelijk ook bij Jan van Goyen, met wiens dochter hij trouwde.

In 1648 was Steen medeoprichter van het Sint-Lucasgilde in Leiden, wat zijn officiële entree in de Nederlandse kunstwereld markeerde.

🎨 Kunstwerken van Jan Havickszoon Steen

Het dansende paar

"Het Dansende Paar" van Jan Steen is een levendig en gedetailleerd Hollands genrestuk uit de Gouden Eeuw. Het toont een uitbundige bijeenkomst in de buitenlucht met een dansend paar in het midden, omringd door feestvierders die eten, drinken en van muziek genieten. De scène is rijk aan anekdotische details en geeft een karakteristiek gevoel van levendige wanorde weer dat vaak voorkomt in Steens werk.

Het gelukkige gezin

"Het gelukkige gezin" (1668) van Jan Steen, te zien in het Rijksmuseum, is een levendig genrestuk dat een ietwat chaotische familiebijeenkomst afbeeldt. Volwassenen zingen en drinken, terwijl kinderen hun gedrag imiteren door instrumenten te bespelen, te roken en te drinken. Een briefje op de schoorsteenmantel, "Zoals de oude zingen, zo zal de jonge pijpen", dient als een morele waarschuwing tegen het ouderlijke voorbeeld. Het schilderij, dat bekendstaat als inspiratiebron voor de uitdrukking "een Jan Steen-huishouden" voor een rommelig huis, combineert humor met maatschappijkritiek.

Vrouw bij haar toilet

"Vrouw bij haar toilet" van Jan Steen, met name de versie uit 1663 in Buckingham Palace, toont een gedeeltelijk ontklede vrouw op haar bed, die een kous aantrekt en de toeschouwer flirterig aankijkt. Het schilderij gebruikt een gebogen deuropening om de intieme scène te kaderen, terwijl subtiele symbolen binnen de boog morele integriteit vertegenwoordigen. De ruimte daarachter daarentegen is gevuld met vanitassymbolen zoals een gebroken luit of schedel, die de vluchtige aard van zintuiglijk genot symboliseren. Steen verwerkte seksuele toespelingen en woordspelingen in elementen zoals de kous en de po, wat duidt op moreel commentaar. Dit meesterwerk wordt geprezen om zijn visuele complexiteit, symboliek en gedetailleerde uitvoering.

Erfenis en invloed

De nalatenschap van Jan Steen wordt gekenmerkt door zijn meesterschap in de genreschilderkunst uit de Hollandse Gouden Eeuw , waarin hij uitblonk in het creëren van levendige, humoristische en psychologisch inzichtelijke scènes uit het dagelijks leven. Hij werd geprezen om zijn vermogen om verhalen te vertellen en zijn unieke mix van humor en subtiel sociaal commentaar , wat van invloed was op de manier waarop kunstenaars verhalen en satire benaderden. Zijn blijvende populariteit wordt versterkt door de brede erkenning van zijn werk en het culturele idioom "een Jan Steen-huishouden", wat hem tot een hooggewaardeerde en onderscheidende figuur in de kunstgeschiedenis maakt.